De BUURTKLAVER ZAAIT VOOR . . .

Groenten hebben verschillende zaaibehoeften, waar we in de Nieuwsbrief over gaan schrijven. In de laatste week van januari heeft de Tuinplangroep een heleboel zaden onder belangstellende leden verdeeld, om ze thuis voor te zaaien, zodat straks kleine plantjes uitgeplant kunnen worden en de tuin een vlotte start krijgt. En zaterdag 23 februari hebben de kinderen samen zaad ingezaaid. Voor hen en andere enthousiastelingen komen er een aantal artikeltjes over het thuis voorzaaien van groenten. Ook op internet is veel te vinden. Tips over links zijn welkom en reacties over fouten in dit artikel natuurlijk ook ! In deze Nieuwsbrief vind je eerst algemene tips over het binnen voorzaaien en daaronder specifieke tips over bonen, snijbiet en kolen.

BINNEN VOORZAAIEN – ALGEMEEN

Nodig: Kratten, bananendozen, etc.

Monique heeft kratten geritseld, waarin je heel gemakkelijk WC-rolletjes rechtop kunt zetten om in elk rolletje een plantje op te kweken en die je gemakkelijk kunt oppakken en verplaatsen (van binnen naar buiten en omgekeerd als je gaat afharden, of van een zonnige plek naar de schaduw, etc.).

Maar ook stevige bananendozen (breed, laag) zijn prima. Leg dan eerst een stevige laag van kranten onderin om het grote gat te dichten.

Leg onderin de krat of doos vervolgens een plastic zak, die je met plakband aan de wanden vastmaakt (niet te hoog in de krat – dan kan er niet genoeg licht bij). Als je een keer teveel water geeft, loopt het tenminste niet meteen over je schoenen.

Enkelen van ons hebben op het plastic weer een laag kranten gelegd, maar hebben last gekregen van schimmel. Het kan lastig zijn de vochthuishouding goed te houden (de boekjes zeggen: “Niet te nat en niet te droog”. Tsja ….!)

In kratten kun je ook in ‘verdiepingen’ zaaien, door een lichte plank op de rolletjes te leggen, die je eraf kunt nemen om de grond vochtig te houden. Pas als de zaailingen opkomen heb je meer licht nodig, en moeten ze de krat uit, of naar andere kratten, bakken of bananendozen.

WC-rolletjes

Over het algemeen geldt: voor planten met lange wortels of knols (zoals bonen of wortels en Japanse radijs – 1 of 2 per rol) gebruiken we een hele WC-rol, voor andere plantjes kun je een WC-rolletje doorknippen: zij doen het ook goed in een half WC-rolletje (biet, snijbiet, alle slasoorten … 1 zaadje per half rolletje).

Tip: zet de krat/doos/bak met de vastgeplakte plastic zak op een groot zeil of opengeknipte vuilniszakken, zet de rolletjes erin, giet de stekgrond over alle rolletjes uit, zodat ze gevuld raken, maak met potlood gaatjes erin, doe een zaadje in elk gat, druk de aarde licht dicht – Klaar !

Plaats van de bakken

Je kunt kiezen voor ontkiemen in huis (dat gaat sneller vanwege de warmte), in een schuur of buiten. Zet zaden van bonen (erwt, peul, capucijners en alle andere bonen) in een schuur, een koude slaapkamer, op het Noorden, voor een raam. Ook bieten, snijbiet, kolen en andere gewassen kun je nu al op deze manier voorzaaien. Ze kunnen toe met 5 – 10 o C. Andere planten, vooral de cucurbita (zoals tomaten, pepers, komkommers, courgettes, etc.) hebben permanent 25o C nodig en worden meestal een maand later, medio maart gezaaid.

Tip: houd het Noorden aan: als je zaalingen voor een raam op het oosten, zuiden of westen zet, kan er ineens een paar uur zon op schijnen die de zaak opdroogt voor je het in de gaten hebt!

Afharden

Als je kiest voor binnen, moet je daarna je plantjes ‘afharden’ door ze eerst een paar uur overdag buiten te laten spelen om ze aan de temperatuur te laten wennen, dan een paar uur langer, vervolgens een zachte nacht, en daarna meer nachten buiten te zetten. Als de temperatuur onder de 5o C komt: weer even binnen of in de schuur zetten.

Tip: Let op duiven en andere vogels: ze roven in één nacht je hele bak leeg. Bescherm je zaden en zaailingen door een geraamte van kippengaas, omgekeerde en doorzichtige plastic bakken, plastic folie over stokken of verzin iets anders.

Vraag: Wie heeft er foto’s van zijn of haar oplossingen voor de anderen?

Zaai- en stekgrond

Zaden moeten in arme zaai- of stekgrond ontkiemen. Echte potgrond is te zwaar, evenals tuingrond. Je kunt zaaigrond maken door pot- of tuingrond te mengen met zand, maar meestal is het lastig om de goede verhouding te vinden. Bovendien kan de grond of het zand met ziektekiemen of schimmels besmet zijn, die volwassen planten best aankunnen, maar kwetsbare zaailingen niet. Daarom: even een zakje zaai- en stekgrond halen – plm. 2,50 € !

Zaaien

Houd per gewas de zaaitijden aan die op de zakjes staan of verteld zijn. Soms kun je ervan afwijken. Hiervoor kun je Hetty mailen: circles@circlesinternational.com of bellen: 030 – 2 731 731.

Verspenen

Als de zaden gekiemd zijn, komen er eerst twee kiemblaadjes die er meestal anders uitzien dan de volgende ECHTE BLAADJES. Als je geen WC-rolletjes hebt gebruikt en je de zaden bijvoorbeeld in lange tuinbakken hebt gezaaid, moet je ze nu gaan verspenen = overzetten van de arme zaai- en stekgrond naar rijke (pot)grond, zodat de plantjes verder kunnen wortelen en groeien. Verspenen doe je door de zaailingen voorzichtig bij die echte blaadjes vast te pakken (nooit bij de steel !). Dan wip je ze met je andere hand d.m.v. een potlood of schroevendraaier uit de zaaigrond en zet je ze in kleine potjes van 8-10 cm of in andere bakken, met een tussenruimte van 15 cm (anders groeien hun wortels door elkaar en krijgen ze een terugval als je ze later uit elkaar scheurt om in de volle grond uit te planten).

Licht, vocht, warmte, kou

Alle zaden en zaailingen hebben niet teveel, maar wel voldoende vocht nodig (je kunt de grond het best controleren door goed te kijken naar kleurverschil en door je gekromde vingers tegen de grond te leggen). Een uitstekende en goed betaalbare manier om je zaad en zaailingen vochtig te houden, zijn de doppen van www.flessebroes.nl – die zijn per 3 stuks slechts € 4,95 (Groot, midden en fijnstraal). Ze passen op de meeste frisdrankflessen en kosten je in de winter geen ruimte in de schuur (gieters vragen veel ruimte).

Alle zaden hebben daarnaast ook licht nodig ! Zet je zaden en zaailingen niet in een donkere schuur, kelder of op zolder, tenzij je ze pal voor of onder een raam kunt zetten, dat je bij warm zonnig weer ook open kunt doen. Nog beter is om ze elke dag een uurtje buiten te laten spelen en dan weer binnen te zetten.

Veel zaailingen hebben warmte nodig om te ontkiemen (veel warmte: bijvoorbeeld aubergines, tomaten, paprika’s, iets minder: bijv. komkommers en courgettes). Gaat prima op de vensterbank, maar let op: als de kamertemperatuur ’s nachts naar 10o C daalt, duurt het langer om de zaden te laten kiemen.

Sommige zaden hebben kou nodig (sla- en spinaziesoorten). Als je in een warme periode het zaad wilt helpen ontkiemen, kun je de zakjes een paar uur of een paar dagen in de ijskast leggen. Daarna zaaien zoals op het zakje vermeld staat.

Bemesting

Alle gewassen hebben mest nodig, behalve lipbloemigen, zoals bonen (zie bij bonen, straks). Wij gebruiken op de tuin alleen biologische mest. Kunstmest is voor bijna iedere Buurtklaver-deelnemer uit den boze. Er was nog wel discussie onder leden over dieren- dan wel plantenmest.

Bij plantenmest weet je zeker dat er geen dierlijke ziekten, chemische of medisch stoffen en dierlijke restanten (die ook in biologische mest voorkomen) in de mest zitten. Bij het voorzaaien en opkweken is de biologische mest van ‘De Nieuwe tuin’ uit België uitstekend: het zijn poeders van planten, zoals luzerne, zeewier en bietenextracten. Verkrijgbaar via de Tuinplangroep op bijeenkomsten van de Buurtklaver. De poeder meng je door potaarde, die je daarná in potjes van 9 cm doet. Dan is de poedermest goed gemixt. Als de jonge plantjes ongeveer 3-5 cm groot zijn zet je ze met WC-rolletje-en-al in deze potjes (behalve de bonen ! Die willen geen mest, maar allen potgrond of gewone grond uit de tuin). Eén zakje van 2 € van deze biologische plantenmest is voldoende voor 5 kg aarde: www.denieuwetuin.nl

Tot zover het algemene gedeelte. Nu een paar tips voor het zaaien per groente:

BONEN – let op de tip: toppen !

Alle lipbloemigen, dus alle bonen, lathyrus etc. hebben een heel WC-rolletje nodig vanwege hun lange wortels. Bonen zijn de enige groentesoort die geen bemesting willen. Integendeel: ze leveren zelf bemesting voor de gewassen na hen. Tuinbonen, erwten, kapucijners en peultjes kunnen vanaf februari binnen voorgezaaid worden en als ze plm 20 cm zijn vanaf maart in de volle grond gezet worden tegen gaas of stokken.

Alle andere bonen (slabonen, sperciebonen, snijbonen, pronkers, witte grote wintertenen, etc.) mogen pas na medio mei naar buiten: die kunnen niet tegen nachtvorst. Daarom kunnen ze pas half maart/april voorgezaaid gaan worden, omdat ze anders binnen te groot en te slap worden, voordat ze naar buiten kunnen (deze groep: altijd na ijsheiligen – medio mei).

Tuinbonen, capucijners en peultjes zijn de gemakkelijkste groenten om voor te zaaien en behoren tot de ‘vroegsten’ van het jaar: ze kunnen goed tegen kou. Maar let op vorst – zelfs tuinbonen, capucijners en peultjes kunnen daar soms niet tegen ! Maar je kunt tuinbonen, capucijners en peulen al wel in februari voorzaaien in potjes of lange bakken en op een beschutte plek in de tuin of op de vensterbank in een (slaap)kamer zetten om te kiemen. Tuinbonen kiemen al bij een temperatuur vanaf 5o C ! Ze hebben net als alle zaden en zaailingen veel licht nodig ! (Tuin)bonen hebben een heel WC-rolletje nodig omdat ze lange wortels maken en niet graag verplant worden. Ook als je liever in tuinbakken voorzaait, kun je dit doen door er eerst WC-rolletjes in te zetten met zaai- en stekgrond.

Verspenen hoeft niet, maar net als alle andere planten willen ook tuinbonen en peultjes als ze groter worden, meer ruimte en diepte en iets rijkere (pot)grond – maar geen extra mest ! Daarom zet je ze als ze ongeveer 5 cm lang zijn, met WC-rol en al, elk apart in kleine potjes zetten met betere aarde. Wel even het WC rolletje losmaken en wortels van 20 cm of langer voor de helft afknippen – dat stimuleert nieuwe wortelvorming. Ook de potjes kun je in kratten of dozen plaatsen (dan heb je op elke krat ongeveer 2 andere kratten erbij nodig, want deze potjes nemen meer ruimte in dan WC-rolletjes), tot ze de grond in kunnen. Dat geldt ook voor lange tuinbakken: WC-rolletjes zijn prima, maar als de plantjes 5 cm zijn willen ze meer en diepere grond. Let op: als je de WC-rolletjes of jonge bonenplantjes niet apart in potjes, maar naast elkaar gewoon in de grond in één kweekbak zet, zet ze dan VER uit elkaar (zie hierboven bij verspenen), anders groeien de wortels absoluut door elkaar heen en krijg je ze niet meer uit elkaar als je ze in de volle grond gaat planten (maart tot april).

Tip: vergeet niet te toppen ! Bonen krijgen meer zijscheuten als je NA vier paar ECHTE bladen de top eruit knijpt (ja – dan worden ze ineens de helft korter !). Die toppen zijn lekker als je ze in grote snippers door de wokschotel of door de rijst/macaroni/spaghetti doet.

Snijbiet

In februari kan ook snijbiet en ronde biet voorgezaaid worden. Snijbiet is een gemakkelijk gewas, met grote zaden, prima met kinderen te doen. Halve WC-rolletjes zijn voldoende, één zaadje per rolletje. Verspenen hoeft niet, net als bij de bonen: de bietenplantjes kunnen doorgroeien tot ze ongeveer 5 cm groot zijn. Dan is het beter om ze met rolletje en al in grotere plastic potjes te zetten. Snijbiet wil wel mest. De biologische mest van ‘De Nieuwe tuin’ uit België is uitstekend en geeft de planten een goede start.

Kolen

Vanwege de grote hoeveelheid kolen vorig jaar, planten we dit en het volgende jaar weinig kool, maar een paar ‘Black Nero’s ‘ en rode boerenkolen of rode spruitkolen zijn volgens de Tuinplangroep wel mogelijk. Als iemand die wil voorzaaien: laat even weten aan de Tuinplangroep ! Volg dezelfde aanpak als bij de snijbiet: zaai 1 zaadje in een half WC-rolletje. Als de plantjes 5 cm zijn: dan verplanten met rolletje en al, naar een plastic potje met rijk bemeste aarde.

VRAGEN ?

Neem even contact op met Hetty Zwamborn: circles@circlesinternational.com of stuur een mail aan andere leden van de tuinplangroep (Petra, Koen, Marjan, Daniel en Thijs).